Wprowadzenie do SQL

SQL (Structured Query Language) to język, który pozwala komunikować się z relacyjnymi bazami danych. Dzięki SQL możesz pobierać, dodawać, zmieniać i usuwać dane, a także zarządzać strukturą bazy. To jedno z najważniejszych narzędzi każdego, kto pracuje z danymi!

>>Spis treści

1. Czym jest SQL?
2. Do czego służy SQL?
3. Typowe zastosowania SQL
4. Podstawowe elementy składni SQL
5. Podstawowe polecenia SQL (szczegółowo)
   • SELECT
   • INSERT
   • UPDATE
   • DELETE
6. Warunki i filtrowanie danych (WHERE)
7. Sortowanie wyników (ORDER BY)
8. Ograniczanie wyników (LIMIT)
9. Tworzenie i modyfikacja tabel
10. Klucze i relacje
11. Dobre praktyki w SQL
12. Praktyczne zadania
13. Podsumowanie

>>Czym jest SQL?

SQL (Structured Query Language) to standardowy język zapytań służący do pracy z relacyjnymi bazami danych (np. MySQL, PostgreSQL, SQLite, Oracle). Pozwala na:

• pobieranie danych (wyszukiwanie, filtrowanie, sortowanie),
• dodawanie i edycję informacji,
• usuwanie danych,
• zarządzanie strukturą bazy (tworzenie i modyfikacja tabel).

Jest wykorzystywany na całym świecie przez programistów, analityków, administratorów baz danych i naukowców danych.

>>Do czego służy SQL?

• Pobieranie danych – m.in. wyświetlanie listy klientów, produktów, zamówień.
• Wyszukiwanie i filtrowanie – np. znajdź wszystkich użytkowników powyżej 18 lat.
• Dodawanie nowych danych – np. rejestracja nowego klienta.
• Aktualizacja danych – np. zmiana adresu e-mail lub stanu zamówienia.
• Usuwanie danych – np. usunięcie nieaktualnych rekordów.
• Tworzenie i zmienianie struktury – zakładanie nowych tabel, dodawanie kolumn.

>>Typowe zastosowania SQL

• Systemy sklepów internetowych
• Systemy bankowości i finansów
• Zarządzanie zasobami przedsiębiorstw (ERP)
• Aplikacje społecznościowe
• Analiza i raportowanie danych (Business Intelligence, Data Science)
• Systemy rejestracji użytkowników i ich autoryzacja

>>Podstawowe elementy składni SQL

• SQL nie rozróżnia wielkości liter (SELECT, select, Select są równoważne), ale zwykle używa się wielkich liter dla poleceń.
• Każde polecenie kończy się średnikiem (;).
• Nazwy tabel i kolumn są podawane bez cudzysłowów (chyba, że zawierają znaki specjalne).
• Łańcuchy znaków (teksty) zapisujemy w pojedynczych apostrofach, np. 'Jan'.

>>Podstawowe polecenia SQL (szczegółowo)

>>>SELECT

Opis: Służy do pobierania danych z jednej lub więcej tabel.

Przykład:

SELECT imie, nazwisko FROM Uzytkownicy WHERE wiek > 18;

Wyjaśnienie składni:

• SELECT – rozpoczyna zapytanie pobierające dane.
• imie, nazwisko – nazwy kolumn, które chcesz pobrać (możesz użyć *, by pobrać wszystkie).
• FROM Uzytkownicy – nazwa tabeli, z której pobierane są dane.
• WHERE wiek > 18 – warunek wyboru (możesz go pominąć, by pobrać wszystkie rekordy).

>>>INSERT

Opis: Dodaje nowe rekordy do wybranej tabeli.

Przykład:

INSERT INTO Uzytkownicy (imie, nazwisko, wiek) VALUES ('Anna', 'Nowak', 25);

Wyjaśnienie składni:

• INSERT INTO – rozpoczyna polecenie dodania rekordu.
• Uzytkownicy – nazwa tabeli.
• (imie, nazwisko, wiek) – lista kolumn, do których będą przypisane wartości.
• VALUES ('Anna', 'Nowak', 25) – wartości przypisane odpowiednio do wskazanych kolumn.

>>>UPDATE

Opis: Zmienia dane w istniejących rekordach.

Przykład:

UPDATE Uzytkownicy SET wiek = 26 WHERE imie = 'Anna' AND nazwisko = 'Nowak';

Wyjaśnienie składni:

• UPDATE Uzytkownicy – wskazanie tabeli, w której chcesz zmienić dane.
• SET wiek = 26 – określenie nowej wartości dla kolumny.
• WHERE imie = 'Anna' AND nazwisko = 'Nowak' – warunek, które rekordy mają zostać zmienione (bardzo ważne, by nie pominąć WHERE!).

>>>DELETE

Opis: Usuwa rekordy z wybranej tabeli.

Przykład:

DELETE FROM Uzytkownicy WHERE wiek < 18;

Wyjaśnienie składni:

• DELETE FROM Uzytkownicy – wskazanie tabeli, z której rekordy mają być usunięte.
• WHERE wiek < 18 – warunek wyboru rekordów do usunięcia.

>>Warunki i filtrowanie danych (WHERE)

Opis: WHERE pozwala określić, które rekordy mają zostać wybrane, zmienione lub usunięte.

Przykład:

SELECT * FROM Uzytkownicy WHERE miasto = 'Warszawa' AND wiek > 18;

• miasto = 'Warszawa' – wybiera tylko rekordy, gdzie miasto to Warszawa.
• AND wiek > 18 – dodatkowy warunek: tylko osoby powyżej 18 roku życia.

Możliwe operatory:

• =, != (<>), >, <, >=, <=
• AND, OR, NOT
• LIKE (dopasowanie wzorca), IN (lista wartości), BETWEEN (zakres)

>>Sortowanie wyników (ORDER BY)

Opis: Pozwala posortować wyniki według jednej lub więcej kolumn.

Przykład:

SELECT imie, nazwisko FROM Uzytkownicy ORDER BY nazwisko ASC, imie DESC;

• ORDER BY nazwisko ASC – posortuj alfabetycznie po nazwisku rosnąco
• imie DESC – jeśli nazwiska się powtarzają, sortuj po imieniu malejąco

>>Ograniczanie wyników (LIMIT)

Opis: LIMIT służy do ograniczenia liczby zwracanych wyników.

Przykład:

SELECT * FROM Produkty ORDER BY cena DESC LIMIT 3;

• Wyświetli 3 najdroższe produkty.

>>Tworzenie i modyfikacja tabel

Tworzenie tabeli:

CREATE TABLE Produkty (
  id INT PRIMARY KEY,
  nazwa VARCHAR(100),
  cena DECIMAL(10,2)
);

• CREATE TABLE Produkty – utwórz nową tabelę o nazwie Produkty.
• id INT PRIMARY KEY – kolumna "id" typu liczba całkowita, klucz główny (unikalny identyfikator).
• nazwa VARCHAR(100) – kolumna "nazwa" typu tekstowego o maks. długości 100 znaków.
• cena DECIMAL(10,2) – kolumna "cena" typu liczba zmiennoprzecinkowa (10 cyfr, w tym 2 po przecinku).

Dodawanie kolumny:

ALTER TABLE Produkty ADD COLUMN opis TEXT;

Usuwanie tabeli:

DROP TABLE Produkty;

>>Klucze i relacje

• Klucz podstawowy (PRIMARY KEY): Unikalnie identyfikuje każdy rekord w tabeli (np. id).
• Klucz obcy (FOREIGN KEY): Tworzy powiązanie między dwiema tabelami.

Przykład relacji:

CREATE TABLE Zamowienia (
  id INT PRIMARY KEY,
  id_produktu INT,
  ilosc INT,
  FOREIGN KEY (id_produktu) REFERENCES Produkty(id)
);

• id – unikalny identyfikator zamówienia.
• id_produktu – odwołanie do kolumny "id" w tabeli Produkty.
• FOREIGN KEY... – definiuje powiązanie (relację) między tabelami.

>>Dobre praktyki w SQL

• Zawsze używaj klauzuli WHERE, jeśli chcesz zmieniać lub usuwać tylko wybrane rekordy.
• Używaj czytelnych nazw tabel i kolumn.
• Twórz kopie zapasowe bazy przed poważnymi zmianami.
• Testuj zapytania SELECT przed wykonaniem UPDATE lub DELETE.
• Unikaj SELECT * w dużych projektach – wybieraj konkretne kolumny.
• Dokumentuj nietypowe zapytania i modyfikacje struktury bazy.

>>Praktyczne zadania

>>>Zadanie 1: Pobieranie danych

Wyświetl wszystkie dane z tabeli "Uzytkownicy".

SELECT * FROM Uzytkownicy;

>>>Zadanie 2: Wstawianie nowych rekordów

Dodaj nowego użytkownika o imieniu "Anna", nazwisku "Nowak" i wieku 25.

INSERT INTO Uzytkownicy (imie, nazwisko, wiek) VALUES ('Anna', 'Nowak', 25);

>>>Zadanie 3: Filtrowanie danych

Wyświetl imiona i nazwiska użytkowników, którzy mają więcej niż 18 lat.

SELECT imie, nazwisko FROM Uzytkownicy WHERE wiek > 18;

>>>Zadanie 4: Aktualizacja danych

Zmień wiek użytkownika "Anna Nowak" na 26.

UPDATE Uzytkownicy SET wiek = 26 WHERE imie = 'Anna' AND nazwisko = 'Nowak';

>>>Zadanie 5: Usuwanie danych

Usuń wszystkich użytkowników o wieku poniżej 18 lat.

DELETE FROM Uzytkownicy WHERE wiek < 18;

>>>Zadanie 6: Tworzenie tabeli

Utwórz tabelę "Produkty" z polami: id (liczba całkowita, klucz podstawowy), nazwa (tekst), cena (liczba zmiennoprzecinkowa).

CREATE TABLE Produkty (
  id INT PRIMARY KEY,
  nazwa VARCHAR(100),
  cena DECIMAL(10,2)
);

>>>Zadanie 7: Relacja między tabelami

Utwórz tabelę "Zamowienia" zawierającą klucz obcy do "Produktów".

CREATE TABLE Zamowienia (
  id INT PRIMARY KEY,
  id_produktu INT,
  ilosc INT,
  FOREIGN KEY (id_produktu) REFERENCES Produkty(id)
);

>>>Zadanie 8: Sortowanie i ograniczanie wyników

Wyświetl 5 najstarszych użytkowników (imie, nazwisko, wiek).

SELECT imie, nazwisko, wiek FROM Uzytkownicy ORDER BY wiek DESC LIMIT 5;

>>>Zadanie 9: Łączenie warunków

Wyświetl wszystkich użytkowników z miasta "Warszawa" w wieku powyżej 18 lat.

SELECT * FROM Uzytkownicy WHERE miasto = 'Warszawa' AND wiek > 18;

>>Podsumowanie

SQL to potężne i uniwersalne narzędzie do pracy z danymi w relacyjnych bazach danych. Pozwala efektywnie pobierać, modyfikować i zarządzać informacją. Warto poznać zarówno podstawy, jak i bardziej zaawansowane możliwości tego języka – to inwestycja, która przyda się w niemal każdej dziedzinie IT!