Terminal (czyli wiersz poleceń) to okienko, w którym rozmawiasz z komputerem za pomocą komend tekstowych.
Dla początkujących może wydawać się tajemniczy, ale już po kilku lekcjach zobaczysz, że to bardzo potężne i wygodne narzędzie.
Poniżej znajdziesz szczegółowe wyjaśnienia - każda komenda i pojęcie jest wytłumaczona, a przykłady pokazują, jak działa terminal w praktyce.
>>Spis treści
- Czym jest terminal i shell?
- Dlaczego warto uczyć się terminala?
- Jak otworzyć terminal na swoim komputerze?
- Pierwsze spojrzenie: jak wygląda terminal?
- Podstawowe komendy terminalowe z wyjaśnieniami
- Jak czytać błędy i komunikaty terminala
- Pierwsze proste skrypty - automatyzacja
- Najczęstsze błędy początkujących i jak ich unikać
- Praktyczne zadania - ćwicz krok po kroku
- Podsumowanie
>>Czym jest terminal i shell?
Terminal to program (okno), w którym wpisujesz polecenia. Jest jak czat z komputerem, ale zamiast emoji i gifów, używasz prostych komend!
Shell (np. Bash, Zsh, PowerShell) to "tłumacz" - komputer rozumie Twoje polecenia dzięki shellowi.
Przykład:
Wyobraź sobie, że terminal to telefon, a shell to operator, który przekazuje Twoje polecenie komputerowi.
>>Dlaczego warto uczyć się terminala?
- Szybkość - wiele rzeczy zrobisz szybciej niż klikając po folderach.
- Automatyzacja - możesz napisać skrypt, który powtarza czynność za Ciebie.
- Większa kontrola - dostęp do narzędzi, które nie mają "okienek".
- Przydatność w pracy programisty, administratora, a nawet zwykłego użytkownika - terminal przyda się każdemu!
>>Jak otworzyć terminal na swoim komputerze?
🔹 Linux / Mac
- Najczęściej skrót klawiszowy:
Ctrl + Alt + T - Albo szukaj aplikacji o nazwie "Terminal".
🔹 Windows
- Wyszukaj "cmd", "PowerShell" lub "Windows Terminal" w menu Start.
- Możesz też zainstalować WSL (Windows Subsystem for Linux), aby mieć terminal podobny do Linuksa.
>>Pierwsze spojrzenie: jak wygląda terminal?
- Zobaczysz coś w stylu:
jakub@pc:~$ - To jest prompt - miejsce, gdzie wpisujesz komendy.
- Miga kursor, czeka na Twój ruch!
>>Podstawowe komendy terminalowe z wyjaśnieniami
Każda komenda ma swoją logikę. Poniżej wyjaśnienia i przykłady.
>>>Nawigacja po katalogach
pwd
Co robi? Pokazuje, w jakim katalogu teraz jesteś (pełna ścieżka).
Przykład:/home/jakub/Dokumentyls
Co robi? Wyświetla listę plików i folderów w bieżącym katalogu.
Przykład:lscd NAZWA_KATALOGU
Co robi? Przechodzi do wskazanego katalogu.
Przykład:
Teraz jesteś w katalogu "Dokumenty".cd Dokumentycd ..
Co robi? Przechodzi o jeden katalog wyżej (do "rodzica").
Przykład:cd ..cd /
Co robi? Przechodzi do głównego katalogu systemu (root).
>>>Wyświetlanie plików i katalogów
ls -l
Co robi? Wyświetla pliki z dodatkowymi informacjami (rozmiar, data, uprawnienia).ls -a
Co robi? Pokazuje również pliki ukryte (takie, które zaczynają się od kropki).tree
Co robi? Pokazuje strukturę katalogów w formie "drzewka".
(Może wymagać instalacji:sudo apt install tree)
>>>Tworzenie, kopiowanie i usuwanie plików
touch NAZWA.txt
Co robi? Tworzy nowy, pusty plik tekstowy.mkdir NAZWA_FOLDERU
Co robi? Tworzy nowy folder.cp plik.txt kopia.txt
Co robi? Kopiuje plik.mv plik.txt nowa_nazwa.txt
Co robi? Zmienia nazwę pliku lub przenosi go.rm plik.txt
Co robi? Usuwa plik (na zawsze!).
❗️Uwaga: nie trafia do kosza - usuwaj ostrożnie!rm -r folder
Co robi? Usuwa cały folder i wszystko, co jest w środku.
>>>Podgląd zawartości plików
cat plik.txt
Co robi? Wyświetla cały plik na ekranie.less plik.txt
Co robi? Umożliwia wygodne przeglądanie długiego pliku (strzałki,qby wyjść).head -n 5 plik.txt
Co robi? Pokazuje pierwsze 5 linii pliku.tail -n 5 plik.txt
Co robi? Pokazuje ostatnie 5 linii pliku.
>>>Skrót klawiszowe i przydatne triki
Tab
Co robi? Autouzupełnia nazwę pliku lub folderu (bardzo pomaga!).Ctrl + C
Co robi? Przerywa działanie aktualnej komendy (np. jeśli coś się zawiesi).Ctrl + L
Co robi? Czyści ekran terminala (to samo coclear).Strzałki w górę/dół
Co robi? Poruszasz się po historii wpisywanych komend.Ctrl + A
Co robi? Skaczesz na początek linii.Ctrl + E
Co robi? Skaczesz na koniec linii.
>>Jak czytać błędy i komunikaty terminala
Nie bój się błędów!
Terminal grzecznie powie, co poszło nie tak:
- "No such file or directory" - nie ma takiego pliku/katalogu. Sprawdź literówki!
- "Permission denied" - brak uprawnień. Może spróbuj z
sudo(na własną odpowiedzialność)? - "Command not found" - nie ma takiej komendy. Może się pomyliłeś?
- "Is a directory" - próbujesz np. wyświetlić katalog jak plik, co nie ma sensu.
>>Pierwsze proste skrypty - automatyzacja
Skrypt to lista poleceń, które komputer wykona jedno po drugim.
Przykład prostego skryptu:
powitanie.sh
#!/bin/bash
echo "Cześć! To Twój pierwszy skrypt."
Jak uruchomić:
chmod +x powitanie.sh # nadaje uprawnienie do uruchamiania
./powitanie.sh # uruchamia skrypt
To świetne do automatycznego kopiowania plików, porządkowania katalogów i wielu innych rzeczy!
>>Najczęstsze błędy początkujących i jak ich unikać
- Literówki - sprawdzaj dokładnie, co wpisujesz.
- Nie ten katalog - zanim coś zrobisz, sprawdź gdzie jesteś (
pwd). - Uprawnienia - nie wszystko można robić bez "superpraw" (
sudo). - Usuwanie plików - ostrożnie z
rm! Nie ma kosza. - Mylenie / i \ - na Linux/Mac zawsze używaj "/" w ścieżkach.
>>Praktyczne zadania - ćwicz krok po kroku
>>>Zadanie 1: Wyświetl zawartość swojego katalogu domowego, utwórz folder, przejdź do niego i utwórz pusty plik.
Pokaż rozwiązanie
ls ~- pokazuje, co masz w katalogu domowym.mkdir ~/nauka_terminala- tworzy folder o nazwie "nauka_terminala".cd ~/nauka_terminala- wchodzi do tego folderu.touch pierwszy_plik.txt- tworzy pusty plik.ls- sprawdza, czy plik się pojawił.
>>>Zadanie 2: Wyświetl 5 pierwszych linii pliku systemowego (np. /etc/passwd).
Pokaż rozwiązanie
head -n 5 /etc/passwd
("head" pokazuje początek pliku, "-n 5" - ile linii)
>>>Zadanie 3: Skopiuj plik, a potem zmień jego nazwę.
Pokaż rozwiązanie
cp pierwszy_plik.txt kopia.txt- tworzy kopię pliku.mv kopia.txt nowa_nazwa.txt- zmienia nazwę kopii.ls- sprawdza, czy oba pliki są w folderze.
>>>Zadanie 4: Napisz i uruchom prosty skrypt powitalny.
Pokaż rozwiązanie
- Otwórz edytor (np.
nano powitanie.sh). - Wklej:
#!/bin/bash echo "Witaj w terminalu!" - Zapisz i wyjdź (
Ctrl+O, potemCtrl+Xw nano). - Nadaj uprawnienia:
chmod +x powitanie.sh - Uruchom:
./powitanie.sh
>>Podsumowanie
Terminal to nie czarna magia - to bardzo logiczne narzędzie, które pozwala szybciej i wygodniej korzystać z komputera.
Krok po kroku, z wyjaśnieniami i praktyką, każdy może nauczyć się podstaw.
Nie bój się eksperymentować - komputer nie wybuchnie, a Ty zyskasz nową supermoc! 💪